Araç Rotalama

Araç Rotalama bir veya birkaç depodan, belirli müşterilere ürün dağıtımı veya toplanması olarak tanımlanabilir. Araç rotalamada bazı problemlerle karşılaşılabilir. Bu problemler, araç kapasiteleri ve müşterilerde ortaya çıkan servis süresi kısıtlarını dikkate alarak dağıtım yapan, belirli bir kapasiteye sahip araçların etkin olarak kullanılmasında yoğunlaşır.

Araç rotalama problemi (ARP) üzerinde 50 yıla yakın zamandır çalışılmaktadır. Araç rotalama problemi ile ilgili ilk olarak Dantzig ve Ramster tarafından 1959 yılında çalışılmıştır. Clarke ve Wright 1964 yılında Dantzig ve Ramster'in metodunu geliştirmişlerdir.


ARP n tane araç rotası oluşturulması ile ilgilidir. Bu rotalar ana depodan başlayarak alt depolara veya alıcılara gönderilir ve araç tekrardan ana depoya döner. Her bir müşteri n tane araç rotasından birisinde yer almalıdır ve araçların kapasitesi aşılmamalıdır. Bu problemdeki ana amaç, maliyet fonksiyonunu minimize ederken, bütün kısıtları sağlayıp, kullanılacak araç sayısını minimize etmek ve toplam mesafeyi en aza indirmektir. Temel amaç "tüm maliyetleri asgari düzeye çekmektir".

ARP gerçek hayatta uygulanmak istendiğinde birçok kısıtı da beraberinde getirir.

Bu kısıtlar;

1. Araçlarla ilgili kısıtlar

• Araç kapasitesi kısıtı (ağırlık ve hacim olarak)
• Toplam zaman kısıtı.
• Sürücünün çalışma saatleri için yasal sınırlamalar.

     2.  Müşteriler ile ilgili kısıtlar

• Her bir müşterinin farklı ürün talep etmesi.
• Dağıtım zamanları ile ilgili sorunlar.

     3.  Diğer Kısıtlar

• Aynı araç ile aynı günde, aracın depoya dönerek tekrar yola çıkmasıyla, birden fazla tur yapılması.
• Bir turun bir günden uzun sürmesi.
• Birden fazla depo olması.

ARP aşağıdaki temel koşullar sağlanmalıdır;

• Her müşterinin talebi karşılanmak zorundadır.
• Her müşteri sadece bir araç rotasında olmak zorundadır.
• Bir dağıtım rotasında yer alan toplam müşteri talebi, o rotadaki aracın kapasitesini aşmamalıdır.
• Her rota depoda başlayıp depoda son bulmalıdır.
• Herhangi bir rotadaki toplam kat edilen mesafe önceden belirlenmiş mesafeyi geçmemelidir.

ARP uygulama alanları

• Ürün ve/veya hizmetlerin bir veya daha fazla depodan, çeşitli müşteri yerlerine dağıtımı.
• Üretim planlaması ile belirlenmiş olan ham madde, yarı mamul ve mamullerin fabrikalar arası taşınması.
• Havayolu şirketleri ile yolcu ve ürün taşınması.
• Bar ve lokantalardaki içecek dağıtımı.
• Para dağıtımı.
• Benzin mazot dağıtımı.
• Süt dağıtımı ve toplanması.
• İnternetten yapılan alışverişlerin dağıtımı.
• Posta hizmetleri.

ARP Çeşitleri

• Karma Kapasiteli Araç Rotalama Problemi: Dağıtım yapacak araçların her birinin farklı kapasitede olması durumudur.
• Çoklu Depoya Sahip Araç Rotalama Problemi: Dağıtıcı firmanın birden fazla deposunun olmasıdır.
• Bölünmüş Talebe Sahip Araç Rotalama Problemi: Aynı müşteriye birden fazla aracın servis yapabilmesine olanak tanıyan sistemdir.
• Belirsiz Talebe Sahip Araç Rotalama Problemi: Müşteriden gelecek talebi belirsiz olması durumunda geçerlidir.
• Geri Toplaması Olan Araç Rotalama Problemi (Milk Run): Dağıtımla birlikte aynı zamanda aynı yerden toplama yapılmasıdır.
• Zaman Pencereli Araç Rotalama Problemi: Her bir müşteriye ait bir zaman aralığı olması durumunda zaman kısıtı altında olan ARP'dir. Her bir müşteriye belirli bir zaman aralığında hizmet verilir.
• Asimetrik Araç Rotalama Problemi: Dağıtım aracının dağıtım ile dönüş mesafesinin eşit olmadığı durumdur. Maliyet matrisi simetrik değildir.

ARP Çözüm Yöntemleri

(Resmi büyütmek için üzerine tıklayın)

Resimde görülen çözüm yöntemleri verilen ekteki dosyada (Çukurova Üniversitesi) ayrıntılı olarak anlatılmıştır.
Ayrıca konu ile ilgili kapsamlı bir örnek soru (Gazi Üniversitesi) da ikinci linkten indirilebilir.

Konu Anlatım

Örnek Soru